منتظران ظهور

باسمه تعالی
اصل ۵۶ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران چنین است:
«حاکمیت مطلق بر جهان و انسان از آن خداست و هم او، انسان را بر سرنوشت اجتماعی خویش حاکم ساخته‌است. هیچ‌کس نمی‌تواند این حق الهی را از انسان سلب کند یا در خدمت منافع فرد یا گروهی خاص قرار دهد و ملت این حق خداداد را از طرقی که در اصول بعد می‌آید اعمال می‌کند.»
شبهه
این اصل بر حاکمیت انسان بر سرنوشت اجتماعی خویش تصریح دارد ممکن است توهم شود که این اصل بر نفی حاکمیت خداوند و دخالت او در سرنوشت انسان دلالت دارد که لازمه آن این است انسان در انتخاب سرنوشت خویش مقید به رعایت حدود و مقررات شرعی نیست، زیرا در این صورت حاکمیت مطلق بر تعیین سرنوشت خویش را نخواهد داشت.
پاسخ
حاکمیت ملی در دو بخش از حقوق قابل طرح است یکی در حقوق بین‌الملل عمومی است که گفته می‌شود هر ملتی حاکم بر سرنوشت خویش است این اصل ناظر به روابط بین کشورها و موضع آنها در قبال یکدیگر و مقابله با کشورهای استعمارگر است اصل حاکمیت ملی در این مورد به این معناست که هر ملتی در مقابل ملت دیگر استقلال دارد و حاکم بر سرنوشت خویش است و هیچ ملتی و دولتی حق ندارد خود را قیم ملتی دیگر بداند.
بخش دیگر مربوط به حاکمیت افراد در درون یک جامعه است. این اصل مربوط به حقوق اساسی است یعنی در درون یک جامعه که متشکل از اصناف و گروه‌هایی است صنف و گروهی از پیش خود بر بقیه حق حاکمیت ندارد مثلاً طبقه اشراف یا زمینداران و یا نژاد خاص و یا افراد خاص از جانب خویش بر بقیه حق حاکمیت ندارند.
نکته بسیار مهم در حاکمیت ملی در هر دو بخش این است که ناظر به روابط انسان‌ها با یکدیگر است نه رابطه انسان با خدا، یعنی ناظر به این است که انسان‌های دیگر حق ندارند سرنوشت دیگران را تعیین کنند معنایش این نیست که حتی خداوند هم حق ندارد سرنوشت انسان‌ها را تعیین کند. بنابراین اصل ۵۶ ، نافی حاکمیت خداوند بر سرنوشت انسان نیست.
جالب این است که در این اصل آمده است« حاکمیت مطلق بر جهان و انسان از آن خداست.» معنا ندارد که خداوند با حاکم کردن انسان‌ها بر سرنوشت خویش، بر ضد حاکمیت مطلق خویش، اقدام کرده باشد.
از این گذشته در اصول دیگر قانون اساسی مانند اصل دوم، بر حاکمیت مطلق خداوند در همه امور انسان و لزوم تسلیم و انقیاد کامل در برابر او تصریح شده است.
علاوه بر این در اصل چهارم قانون اساسی آمده است که تمام قوانین و مقررات در جمهوری اسلامی باید مطابق با شریعت اسلام باشد و این اصل بر اطلاق و عموم همه اصول دیگر حاکم است. بنابراین حتی اگر بپذیریم که اصل ۵۶ قانون اساسی اطلاق دارد ، با استناد به ذیل اصل چهارم قانون اساسی باید اطلاق آن را تقیید بزنیم، که لازمه آن این است اطلاق اصل ۵۶ ، ناظر به نفی حاکمیت خداوند بر سرنوشت انسان نیست.
مشروح مذاکرات قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نیز موید این مدعا است.
نیکزاد