امتحان شدن حضرت فاطمه سلام الله علیها قبل از خلقت
در زیارت حضرت صدیقه طاهره سلام الله علیها وارد شده است که حضرت زهرا قبل از خلقت آزمایش شده است. این امتحان چه بوده است؟
مرحوم آیت الله علی سعادت پرور در کتاب شریف «جلوۀ نور» در توضیح روایت فوق می فرمایند: جمله «يا ممتحنه امتحنک الله الذي خلقک قبل ان يخلقک» به هر کدام از احتمالات ذيل معنا شود، خلقتی غير از خلقت مادی را اثبات می کند.
احتمال اول: اين که ظرف «قبل» در جمله، متعلق به «خلقک» باشد، که به اين ترتيب معنای اين قسمت از زيارت اين گونه می شود: ای کسی که مورد امتحان الهی واقع شدی و خداوند تو را امتحان کرد و در آن صابر يافت، خداوندی که تو را پيش از خلقت مادی در عوالم نوری آفريد. به اين معنا، اين جمله فقط خلقتی غير از خلقت مادی را اثبات می کند، و دلالتی ندارد که امتحان آن حضرت و صبر بر آن در عوالم غير عالم مادی بوده است.
احتمال دوم: آن است که ظرف «قبل» متعلق به «امتحنک» باشد، به اين ترتيب معنای جمله اين گونه می شود: ای کسی که مورد امتحان الهی واقع شدی، و خداوند پيش از آن که تو را در عالم مادی خلق نمايد، امتحانت کرد و تو را صابر يافت و سپس در عالم مادی خلق نمود. بنا بر اين احتمال، ممکن است مراد از «قبل» در «قبل ان يخلقک» عالم برزخی آن حضرت بوده و امتحان در آن جا واقع شده باشد. ولی گويا بنا بر اين احتمال، مراد از «قبل»در «قبل ان يخلقک» عالم نوری و تمثلی آن حضرت است، و اين امتحان در آن جا صورت گرفته است.
در اين جا اين سوال مطرح می شود که: امتحان الهی در عوالم نوری و تمثلی و يا برزخی چگونه بوده است؟ و مراد از آن چيست؟ و آيا امتحان جز با دار تکليف و عالم ماده سازگار است؟
در جواب بايد گفت: اين که نحوه امتحان چگونه بوده برای ما معلوم نيست، ولی مسلّما در هر عالم باشد بايد مناسب با همان عالم بوده باشد. در دار تکليف و عالم مادی به تناسب خود، و در عوالم نوری و يا برزخی به تناسب خود.
و برای مخلصين (به فتح لام) به طريقی، و براي غير مخلصين به طريق ديگر.
اما شايد بتوان گفت: امتحان الهی در خلقت نوری همان پيمان و «عهد عبوديتی» باشد که خداوند از فرزندان آدم (عليه السلام) گرفت، (یس/۶۰)
و يا ممکن است: مراد، امتحان الهی باشد که به صورت «اخذ ميثاق» از فرزندان آدم (عليهالسلام) بوده است، چنان که درآیه(اعراف/۱۷۲)می فرماید.
و نيز ممکن است: مراد از امتحان الهی، همان «ميثاق غليظ» و پيمان محکمی باشد که از عدهای از انبيا برجسته و يا از همه انبيا گرفته شده، و از حضرت فاطمه (عليها السلام) نيز به لحاظ قرين بودن با انبيا و يا با انبيای برجسته، اخذ شده باشدچنانچه در قرآن کریم آیات ۷،۸احزاب به آن اشاره شده است.
بالاخره، شايد بتوان گفت: موضوع عهد عبوديت (الم اعهد اليکم..)، و گرفتن ميثاق مطلق از تمامی فرزندان آدم (عليه السلام)، و اخذ ميثاق از انبيا، يک پيمان نيست، بلکه سه پيمان جداگانه است، و گويا هر کدام از آن ها در عالم و خلقتی از مراحل خلقت نوری بوده است، والله العالم. در هر حال، بيانات فوق به يک سوی امتحان اشاره دارد، و سوی ديگر که جلوه خارجی امتحان است در عالم ماده واقع می شود، و در قيامت نيز از نتيجه آزمايش سوال ميگردد.
جلوه نور، علی سعادت پرور، ص ۲۲۴
